Planten met een verhaal: de Alruin (Mandragora)
In onze geneeskruidentuin staan diverse legendeplanten, het zijn planten met een ‘verhaal’. We stellen er graag enkele aan je voor. Vandaag de eerste in de serie, de Alruin (Mandragora).
Het Alruinmanneke
De Alruin behoort tot de nachtschade-familie en is een giftige plant. De plant heeft grote, glanzende bladeren die in een rozet groeien. Na de bloei ontstaan er groene bessen, die lijken op tomaten.
Aan alle delen van de plant werden bijzondere krachten toegekend, maar het zijn de wortels van de plant die nog het meest tot de verbeelding spreken. Gelijkend op een mannetje met armen en benen, werd de alruinwortel na het uitgraven in huis geplaatst en een Alruinmanneke genoemd.
In de Middeleeuwen heerste er de overtuiging dat de alruin voornamelijk zou groeien onder de galg van ter dood veroordeelden, met name personen die onschuldig waren opgehangen. De alruinwortel werd daarom ook Galgemanneken of Pismanneke genoemd – aangezien deze het beste zou groeien in de grond besproeid met de urine van de gehangene.
Het was een waardevol object om in huis te hebben en zou voorspoed en geluk brengen. In sommige huishoudens werden de Galgemannekes aangekleed en wekelijks met wijn gewassen.
Het uitgraven van de wortel diende echter zeer voorzichtig te gebeuren: men geloofde dat de plant zou krijsen, waardoor men kon overlijden. Een thema dat we veelvuldig terug zien in de literatuur, van de klassieke werken van Shakespeare, tot de moderne fantasy van Harry Potter.
De Oude Grieken geloofden dat de alruin ontstond uit het bloed van Prometheus. Hij stal het vuur van de goden en werd voor straf aan een steen geketend, waar iedere dag opnieuw zijn lever uitgepikt werd door een arend. Uit het bloed dat uit zijn wond liep zou de plant zijn ontstaan.
Fatale liefdesdrank
Ook was er het geloof dat een drank getrokken van de alruin een persoon verliefd kon doen worden, deze liefdesdrankjes vonden gretig aftrek bij de Romeinen. De drank was echter vooral verdovend, waardoor een persoon willoos raakte, en bij overdosis kon overlijden. De Romeinen zetten op het verstrekken ervan strenge straffen: van dwangarbeid tot verbanning, en bij overlijden van een persoon zelfs de doodstraf.
Dezelfde verdovende drank werd in de Middeleeuwen door chirurgijnen gebruikt om patiënten te verdoven voor een operatie. Ook Plinius vermeld dat de plant in wijn getrokken werd om slaap op te wekken als pijnbestrijding.