De lente in aantocht
“Die winter is verganghen, ic sie des Meyen schijn, ic sie die bloemkens hanghen…” de eerste zinnen van een Middeleeuws lied uit de 16e eeuw. De lente is in aantocht, ook op De Kruidhof. De krokussen bloeien, tulpen steken hun kopjes boven de grond en sommige bomen beginnen uit te botten en tot bloei te komen.
De Gele Kornoelje
Eén van deze vroegbloeiers is de Cornus mas, oftewel de Gele Kornoelje. De Nederlandse naam zegt het al, deze kleine boom bloeit met gele bloemen, nog voor de ons welbekende Forsythia gaat bloeien. De Cornus mas is een zogenaamde naaktbloeier. Hij komt tot bloei voordat het blad uitloopt.
Van nature tref je de boom aan in Midden- en Zuid-Europa. In de tijd van de Perzen, Grieken en Romeinen kenden ze al toepassingen van het zeer harde hout van deze boom. Het werd gebruikt voor het maken van schachten voor werpspiesen, pijlen en speren. Tegenwoordig worden er o.a. wandelstokken van gemaakt. Waarschijnlijk werd de Cornus in onze streken ingevoerd vanwege de eetbare vruchten. De populariteit daalde nadat aan het einde van de 19e eeuw de Toverhazelaar (Hamamelis) zijn intrede deed. De bloei is enigszins vergelijkbaar. In Nederland staat deze Kornoelje op de Rode Lijst als zeldzaam, in Zuid- Limburg kun je hem verwilderd aantreffen op kalkrijke hellingen en in loofbossen.
Een winterharde en langzame groeier
De Cornus mas is zeer winterhard en een langzame groeier met een grillige vertakte vorm. De boom groeit uit tot zo’n 4 – 6 meter hoogte en kan wel 100 jaar oud worden. Bij het ouder worden krijgt de stam een donkerbruine kleur en de bast wordt schilferig en afbladderend. Cornus mas is geschikt voor een plekje in de zon of halfschaduw op neutrale tot kalkhoudende grond, bloeit in februari en maart met stervormige gele bloemen waarna in april het groene glanzende blad verschijnt.
Belangrijke bron voor hommels en bijen
De bloemen zijn rijk aan nectar en stuifmeelpollen (waarde N4 P4 op een schaal van 0-5) en daarmee een belangrijke bron voor vroeg vliegende insecten als hommels en bijen. Na de bloei verschijnen er groene eivormige vruchten die tijdens het seizoen verkleuren naar een dieprode kleur. Ze hebben één pit, zijn zuur van smaak maar worden zoeter na een nachtvorst. Ze zijn eetbaar, rijk aan vitamine C en worden gebruikt om er siroop, sap, marmelade, likeur of compote van te maken.
Tip : serveer eens compote bij paté of een stoofgerecht. Doch voor het eten van rauwe ongekookte bessen is een waarschuwing op zijn plaats. Dit kan bij sommige mensen maag- en darmstoornissen veroorzaken. Deze Kornoelje kan prima gesnoeid worden en is daarom ook geschikt als haagplant maar zal dan nauwelijks bloeien omdat de bloemknoppen gevormd worden in het voorgaande jaar. In de herfst zorgt de boom voor een spektakel, het groene blad verkleurt dan van geel, oranjerood naar een dieprode kleur.
Ook voor medicinale doeleinden werden de bessen gebruikt. In oude kruidenboeken zoals het ‘Cruydeboeck’ (uit 1554) van Rembert Dodoens werden de bessen voorgeschreven tegen buikloop en waren ze bloedstelpend. In ‘Frutologia’ (uit 1763) van Johann Knoop valt te lezen dat kornoeljebessen in azijn en zout worden ingelegd, als olijven, en bij de maaltijd opgediend eetlustopwekkend zijn en de maag versterken. Naast keuken- en medicinaal gebruik werd van de bessen een extract gemaakt waarmee de stof voor het Turkse hoofddeksel, de fez, rood werd gekleurd.
Tot slot nog een recept van Kornoeljebessenlikeur:
Was 350 gram rijpe Kornoeljebessen en verwijder de steeltjes, als die eraan zitten. Plet ze een beetje zodat het velletje opengaat. Doe 7 dl. inmaakbrandewijn, 150 gram kandijsuiker en een in de lengte opengesneden vanillestokje met de bessen in een grote glazen pot en plaats deze 6 – 8 weken op de vensterbank. Schud de pot elke dag en zeef de likeur na die periode en filter het door een koffiefilter. Schenk de drank in een mooie fles en laat de likeur rijpen.
