Verfbrem

Deze struik staat er ‘gekleurd’ op

In de Verfplantentuin staat een struik die er vorige zomer gedurende lange tijd  ‘gekleurd’ op stond:  het is de Verfbrem (Genista tinctoria uit de Vlinderbloemenfamilie (Fabaceae).

De hoofdbloei is van juni-augustus maar het is zelfs mogelijk dat de struik nog nabloei toont tot ver in december. Verfbrem bloeit met goudgele vlinderbloemen en ze staan in trossen aan het eind van de takken. De bloemen zijn tweeslachtig (een bloem met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtsorganen). Bloembezoekers zijn vooral stuifmeel verzamelende bijen die vaak ook tevergeefs naar nectar zoeken. Uit het bevruchte vruchtbeginsel van de bloem ontstaat een peul met daarin meerdere zaden.  De zaden zijn zeer kortlevend (< 1 jaar). Zowel de plant als de zaden zijn giftig.

Gewimperde haren

De bladeren van de struik zijn niet samengesteld, wat voor een soort uit de Vlinderbloemenfamilie uitzonderlijk is. De vorm van het blad is lancetvormig en spits met twee kleine, smal langwerpige blaadjes aan de voet. De bladrand is bezet met fijne haren (gewimperd), maar verder zijn de blaadjes vrijwel kaal. De struik wordt met zijn gebogen opstijgende takken tot zo’n 60 cm hoog. Soms kan hij nog wat hoger worden.

Verfbrem dankt zijn naam aan het feit dat er vroeger een gele kleurstof (luteoline) uit zijn bloeiende twijgen werd gewonnen. Vooral wol en linnen kon men er ook groen mee verven. Men doopte de stof eerst in de gele kleurstof van de Verfbrem en vervolgens in een kuip met blauwe kleurstof van de Wede. In de 17^e eeuw was luteoline zelfs essentieel voor de fabricage van het pigment ‘schijtgeel’. Onder meer Johannes Vermeer gebruikte dit pigment in zijn schilderijen.

Als geneeskruid stond de Verfbrem ook bekend (o.a. bij nier- en urinewegproblemen) maar vanwege giftigheid van de plant zijn er betere alternatieven.

Een zeldzame plant

De struik houdt van zonnige en warme plaatsen op droge tot vrij vochtige, al dan niet kalkhoudende grond in duinvalleien en heide. De struik komt voor in de duinstreken op Texel, Terschelling, Ameland en meer zuidelijk in Noord-Kennemerland. In het binnenland vind je hem op overgangen van stuwwallen en hoger gelegen zandvlaktes naar rivier- en beekdalen met name langs de Overijsselse Vecht, de Oude IJssel en de Dommel. In Zuid-Limburg staat Verfbrem in het krijtgebied.

Verfbrem staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als zeldzaam en sterk afgenomen.

2017 was ‘het jaar van de botanische tuinen in Nederland’. De Kruidhof zette een selectie van haar kroonjuwelen in de schijnwerpers, waaronder de Verfbrem. (zie foto: kroontje op het naambordje).